Redactie onderwijs

Vrijstelling van leerplicht in opmars: meer Amsterdammers kiezen voor thuisonderwijs uit overtuiging

Steeds meer ouders in Amsterdam en daarbuiten vragen vrijstelling van de leerplicht aan op basis van geloofs- of levensovertuiging. Het aantal vrijstellingen in Nederland verdubbelde sinds 2018, terwijl toezicht op de kwaliteit van het thuisonderwijs vrijwel ontbreekt.

Een groeiende groep buiten het schoolsysteem

Volgens recente cijfers van het ministerie van Onderwijs is het aantal kinderen met een vrijstelling van de leerplicht vanwege levensbeschouwelijke redenen in zes jaar tijd verdubbeld. In steden als Amsterdam, waar ouders vaak bewust kiezen voor alternatieve opvoedingsvormen, groeit deze groep opvallend snel. Ouders die thuisonderwijs geven, beroepen zich meestal op artikel 5b van de Leerplichtwet, waarin staat dat kinderen niet naar school hoeven als ouders principiële bezwaren hebben tegen de richting van het onderwijs. De gemeente Amsterdam bevestigt dat het aantal aanvragen licht stijgt, vooral onder hoogopgeleide gezinnen.

Geen controle, geen toetsing, wel zorgen

Hoewel de wet vrijstelling toestaat, bestaat er in Nederland geen landelijk systeem om de kwaliteit van thuisonderwijs te controleren. Gemeenten mogen niet toetsen wat kinderen thuis leren, en de Inspectie van het Onderwijs heeft geen bevoegdheid om lessen of lesmateriaal te beoordelen. Onderwijsexperts en leerplichtambtenaren waarschuwen dat dit een “blinde vlek” vormt binnen het onderwijsbeleid. Kinderen kunnen jarenlang buiten beeld blijven zonder dat duidelijk is of ze voldoende onderwijs krijgen. “Er is geen toezicht en dus geen garantie dat deze kinderen goed voorbereid zijn op vervolgonderwijs of maatschappij,” stelt een woordvoerder van de Kinderombudsman.

Tussen vrijheid en verantwoordelijkheid

Voorstanders van thuisonderwijs benadrukken juist de vrijheid om hun kinderen op te voeden volgens eigen waarden en tempo. Ze zien thuisonderwijs als een manier om onderwijs persoonlijker, rustiger en betekenisvoller te maken. Tegenstanders vinden echter dat deze vrijheid niet mag betekenen dat kinderen aan het zicht van de samenleving ontsnappen. In Amsterdam wordt daarom gekeken of gemeenten meer mogen doen om het contact met thuisonderwijsgezinnen te behouden, zonder in strijd te komen met de wet. De discussie over waar vrijheid eindigt en verantwoordelijkheid begint, lijkt voorlopig nog niet beslecht.